Құмай жүгері

Құмай жүгері
Sorghum bicolor
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер (unranked) Дара жарнақтылар (unranked) Commelinids Сабы: Poales Тұқымдасы: Poaceae Кіші тұқымдасы: Panicoideae Тайпасы: Andropogoneae Тегі: Sorghum L.
түрлері
30 түрі белгілі

Қонақ жүгері немесе Сорго (лат. Sorghum) – астық тұқымдасына жататын бір немесе көп жылдық Өсімдіктер тегі. Текті тропиктік, субтропиктік және қоңыржай аймақтарда өсетін 50-ге жуық түрі белгілі. Қазақстанда егіс алқаптары мен суармалы жерлерде өсетін 5 түрі бар. Жиі кездесетіні – Алеп құмайы (sorghum halepense).

Өсімдіктердің биіктігі шамасы 1 – 1,5 метрдей, сыртқы түрі жүгеріге ұқсас, тамыры жақсы жетілген.

Жапырақтары ұзын, диаметрі 1 – 3 сантиметр.

Көп гүлді сыпыртқы гүлшоғырының биіктігі 60 сантиметрдей. Әрбір гүлі жарғақ тәрізді екі гүл қабыршағынан тұрады. Аталығы – үш, аналығы – біреу. Маусым – шілде айларында гүлдейді.

Жемісі – дән. Құмай – улы өсімдік, оның құрамында дуррин атты улы глюкозид, синиль қышқылы, сабағында крахмал мен қант бар. Емдік мақсатқа құмайдың көктем мен күзде жиналған сабағы мен тамыры пайдаланылады. Оның судағы тұнбасымен құяң, ревматизм және жүйке ауруларын емдейді. Ертеректе құмай өсімдігімен мерезді емдеген. Көк шалғынын мал жайылымы ретінде де пайдалануға болады. Гүлшоғырынан сыпыртқы жасайды, сондай-ақ, қызыл бояу және балауыз алынады. Сабаны қағаз жасауға, ши тоқуға пайдаланылады.

• Sorghum bicolor – кәдімгі құмай
• Sorghum saccharatum – қант құмайы
• Sorghum technicum – сыпыртқылық құмай
• Sorghum chinense – Қытай тарысы
• Sorghum cernuum – балқұмай
• Sorghum sudanense – Судан құмайы
• Sorghum halepense – Алеп құмайы

1. Қазақ энциклопедиясы

Дәнді дақылдар Астық дәнді дақылдар Арпа • Бидай • Жүгері • Қарабидай • Құмай жүгері (сорго) • Сұлы • Теф Бұршақ дәнділер Ат бұршақ • Бұршақ • Жасымық • Қытайбұршақ (соя) • Маш • Ноқат • Ноқатек • Сүмбіл бұршақ • Үрме бұршақ Басқа жарма дақылдары Гүлтәжі (амарант) • Дагусса • Киноа • Күнжіт • Күріш • Қарақұмық • Қонақ • Тары