Торғай көтерілісі

Бұл мақаланы не бөлімді, мәтінінің грамматикасын, мәнерін, байланыстылығын, екпіндеуін не емлесін дұрыстау керек. Сіз бұны өңдеп көмектесе аласыз.

Торғай көтерілісі
Амангелді Иманов – Торғай көтерілісінің басшысы
Қазақша атауы	Торғай қазақтарының ұлт-азаттық қозғалысы
Дата	1916 жыл
Ұзақтығы	1916 жылдың шілде-қараша айлары
Орны	Торғай уезі, Қостанай облысы, Қазақстан
Сондай-ақ белгілі	1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс (Торғай)
Түрі	Ұлт-азаттық қозғалыс
Тақырып	Ұлттық тәуелсіздік, отарлық езгіге қарсы қарсылық
Себебі	Ресей патшасының “маусым жарлығы”, жерден шеттетілу, әлеуметтік қысым
Мақсат	Қазақ халқын тыл жұмысына жіберуге қарсылық, ұлттық намыс пен бостандықты қорғау
Қаражат	Халықтан жиналған құрал-жабдықтар мен ат-көлік
Басшы(лар)	Амангелді Иманов, Әбдіғапар Жанбосынұлы
Ұйымдастырған	Торғай қазақтары
Түсірген	Патша үкіметі
Қатысушылар	Торғай облысының қазақтары, көтерілісшілер саны — 50 000 шамасында
Нәтижесі	Көтеріліс қатыгездікпен басып-жаншылды, басшылар ұсталды не қаза тапты
Шығын
Мыңдаған қазақ жазаланды, елге репрессия жүргізілді
Патша әскері тарапынан да шығындар болды
Өлім	+10 000 қазақ
Жарақат алғандар	нақты мәлімет жоқ
Жоғалғандар	белгісіз
Мүліктік шығын	Жанған ауылдар, тартып алынған мал-мүлік
Тұтқындалғандар	Көтеріліс басшылары мен қатысушылары
Сотталғандар	Көтеріліске қатысқандардың көбі
Шешім	Патша үкіметі көтерілісті басып, жаппай жазалау шараларын қолданды
Сот отырысы	Әскери дала соттары
Алаш қозғалысы →
өңдеу

Торғай көтерілісі — 1916 жылы басталған Ресей патшалығының 25 маусымдағы "бұратана халықтарды тыл жұмысына алу" туралы жарлығына қарсы бағытталған. Аталған жарлыққа сәйкес, 19 бен 43 жас аралығындағы қазақ ер-азаматтары майданның қара жұмысына (траншея қазу, жол салу, т.б.) алынуға тиіс еді. Бұл халық арасында ашу-ыза туғызып, қарулы көтерілістерге ұласты.

Оған Амангелді Иманов пен Әбдіғапар Жанбосынұлы басшылық жасады. Көтеріліске түрткі болған негізгі себеп 1916 жылы шыққан Ресей патшасының “маусым жарлығы” болды.

1916 жылдың 22 қазанында 15 мың көтерілісші Амангелді Имановтың басшылығымен Торғай қаласын қоршауға алды. Оған генерал-лейтенант А.Д. Лаврентьевтің 9 мың жазалаушы тобы жіберілді. Көтерілісшілердің негізгі бөлігі Амангелдінің штабы орналасқан Батпаққара жазығы мен Аққұм құмының маңына шоғырланып, партизандық күрес әдісіне көшті.

1916 жылдың қараша айынан бастап 1917 жылдың ақпанына дейін Амангелдінің серігі, әйгілі мерген Кейкі батыр бастаған жасақ ерекше ерлікпен көзге түсті.