Сасани әулеті

Сасани әулеті – Таяу және Орта Шығыста 3–7 ғасырларда билік құрған иран әулеті. Парсы аңыздары бойынша елдің тұңғыш патшасы Сасанның есімімен аталған. Әулеттің негізін қалаушы Папактың ұлы Ардашир І 224 жылы Парфия патшалығын күйретті де, 226/227 жылдары Ктесифонда таққа отырды. Ардашир І және Шапур І (239–272) тұсында Иран біріктіріліп, батысы мен шығысындағы кең байтақ аймақтар қосылды. Сасани әулетінің Римді жеңуі мемлекетті нығайтып, шаїиншаїтың орталық өкімет билігін күшейтуіне мүмкіндік берді. Заратуштрашылдық мемлекеттік дінге айналды. 5 ғасырда Арменияның, Кавказ Албаниясының, Иберияның патшалары болып Сасани әулетінің мирасқорлары қойылды. Византия империясын Юстиниан I басқарып тұрған кезде Сасанилер Шығыс Рим империясымен 530-531 және 542 жылдары соғысты. Жергілікті халықтарды қанау күшейіп, 571–572 жылдары Арменияда көтеріліс болып өтті. 5 ғасырдың 90-жылдарында Маздактар қозғалысы өріс алды. Сасани әулеті билеген мемлекет 558–568 жылдары эфталиттерді (ақ ғұндар) талқандап, Ауғанстан мен Орталық Азияның (Әмударияның оңтүстік-батысы) бірқатар жерлерін қосып алды. Йемен бағындырылып, 589 жылы шамасында елге басып кірген түріктер талқандалды. Бірақ 7 ғасырдың басында Сасани әулеті Византиямен тоқтаусыз соғыстан (602-628) әлсіреп кетті де, Йездигерд ІІІ (632–651/652) тұсында мемлекетті арабтар жаулап алды.

{{{атауы}}}
←   ←   ← →

Сасани мүсіні

Азия 400 жылдары, Сасани империясы.

Сарвестан сарайы құрылысы

Дереккөздер

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, X том

Сілтемелер

• Рим империясы
• Түрік қағанаты
• Ғұндар