Моңғол үстірті
| Моңғол үстірті моңғ. Монголын хавтгай | |
 | |
| Гоби шөлі мен Моңғол үстірті | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Теңiз деңгейiнен биіктігі | 915-1525 м м |
| Орналасуы | |
| 45° с. е. 107° ш. б. / 45° с. е. 107° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 45° с. е. 107° ш. б. / 45° с. е. 107° ш. б. (G) (O) (Я) | |
| Елдер |  Моңғолия Қытай |
Моңғол үстірті (немесе Алтай үстірті) — Шығыс Азияда орналасқан ішкі құрлықтық үстірт, аумағы шамамен 3 200 000 шаршы шақырымды (1 200 000 шаршы мильді) құрайды. Географиялық шекаралары: Шығысында — Үлкен Хинган таулары, оңтүстігінде — Инь таулары, батысында — Алтай таулары, солтүстігінде — Саян мен Хэнтэй таулары орналасқан. Бұл үстіртке Гоби шөлі мен құрғақ дала аймақтары кіреді. Биіктігі орташа есеппен 1000–1500 метр (3300–4900 фут) шамасында. Ең төмен нүктесі — Хулунбуир, ал ең биік нүктесі — Алтайда орналасқан. Саяси-географиялық тұрғыда, Моңғол үстірті: Моңғолия аумағын толық қамтиды, Сонымен қатар Қытай мен Ресейдің кейбір бөліктерін де алып жатыр: Қытайда — Ішкі Моңғолия және Шыңжаңдағы Жоңғар ойпатының кей бөліктері, Ресейде — Трансбайкал өңірі, Бурятияның бір бөлігі және Иркутск облысының оңтүстігі. Моңғол үстірті — Моңғол халықтарының тарихи мекені, яғни "Моңғол жүрегі" саналады.
Географиясы
| ]
Моңғол үстіртінің орташа биіктігі теңіз деңгейінен 915–1525 метр (3002–5003 фут) аралығында. Үстірттегі ең биік нүкте — Бесбоғда тауы, оның биіктігі 4374 метр (14 350 фут) теңіз деңгейінен жоғары.
Экологиясы
| ]Моңғолияның экожүйесі күрделі, өйткені бұл аймақта таулы және ойпатты өңірлер алма-кезек орналасқан. Мал жайылымына бейім жануарлар кең таралған, оларға жататындар: жабайы яктар, Пржевальский жылқысы, үй қойы, сайғақтар, сібір текесі, арқарлар. Жыртқыш жануарлар қатарында: еуропалық сілеусін, қар барысы, қорсак түлкісі, сонымен қатар құзғын, сакер сұңқары, қара күшіген секілді жыртқыш құстар бар. Сарышұнақтар бүкіл үстірт бойында кең таралған, оның ішінде тарбаған сарышұнағы үлкен ареалмен дәл осы үстірттің аумағында мекендейді.
Тарихы
| ]Моңғол үстіртін әртүрлі тайпалар мен империялар мекендеп, бағындырған. Хронологиялық ретпен атасақ, бұл өңір: Ғұндар (Xiongnu), Сәнби, Көктүріктер, Тан әулеті, Ляо әулеті, Моңғол империясы, Юань империясы, Солтүстік Юань, және Цин әулеті билігінен өткен.
Экологиялық өзгерістер
| ]1980–2010 жылдар аралығында жаһандық жылыну мен адам әрекетінің (әсіресе көл суларын ауыл шаруашылығы мен кен өндіруге пайдалану) салдарынан үстірттегі көлдердің аумағы айтарлықтай азайған. Цагаан Нур мен Синькай көлі сол кезеңде өздерінің ауданының үштен екісін жоғалтты, ал Хуанцихай мен Найман Сиху сияқты кейбір көлдер толықтай тартылып кеткен. Бірақ Шығыс Жуян көлі мен Хад Паози секілді кейбір көлдер кеңейген. Алайда жалпы алғанда, аймақтағы көлдердің орташа ауданы 30%-ға азайған. Сонымен қатар бұл өңір қатты шөлейттенуге ұшырап отыр.
Дереккөздер
| ]- Zhang, Xueyan; Hu, Yunfeng; Zhuang, Dafang; Qi, Yongqing; Ma, Xin (2009). "NDVI spatial pattern and its differentiation on the Mongolian Plateau". Journal of Geographical Sciences (Springer-Verlag) 19 (4): 405. Bibcode 2009JGSci..19..403Z. doi:10.1007/s11442-009-0403-7.
- Mongolian Plateau | Map, Location, & Facts | Britannica.
- Centre, UNESCO World Heritage Highlands of Mongol Altai.
- Unit, Biosafety Main Details.
- Shrinking Lakes on the Mongolian Plateau. NASA (8 April 2015).
- Tao, Shengli; Fang, Jingyun; Zhao, Xia; Zhao, Shuqing; Shen, Haihua; Hu, Huifeng; Tang, Zhiyao; Wang, Zhiheng et al. (17 February 2015). "Rapid loss of lakes on the Mongolian Plateau". Proceedings of the National Academy of Sciences 112 (7): 2281–2286. Bibcode 2015PNAS..112.2281T. doi:10.1073/pnas.1411748112. PMC 4343146. PMID 25646423.
- Han, Jie; Dai, Han; Gu, Zhaolin (2021). "Sandstorms and desertification in Mongolia, an example of future climate events: a review". Environmental Chemistry Letters 19 (6): 4063–4073. Bibcode 2021EnvCL..19.4063H. doi:10.1007/s10311-021-01285-w. PMC 8302971. PMID 34335128.
- Алфавит бойынша үстірттер
- Моңғолия үстірттері
- Азия үстірттері
- Қытай үстірттері
- Моңғолия географиясы
wikipedia, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, мобильді, телефон, android, ios, apple, мобильді телефон, ПК, веб, компьютер, Моңғол үстірті туралы ақпарат, Моңғол үстірті дегеніміз не? Моңғол үстірті нені білдіреді?
Жауап қалдыру
Пікірталасқа қосылғыңыз келе ме?Қатысуға еркін болыңыз!